150. Yılında Troya Kazıları Troya Müzesi’nde
150. Yılında Osmanlı Belgeleri Işığında Troya Kazıları (1871-1890)
Osmanlı Devleti’nin 29 Haziran 1871 yılında Heinrich Schliemann’a verdiği ilk kazı izninin üzerinden 150 yıl geçti. Bu bir buçuk asırlık sürede hem Troya kazıları hem de buluntuları konusunda pek çok şey yazıla geldi. Tartışmaların merkezinde Heinrich Schliemann’ın 31 Mayıs 1873 yılında bulup, çalarak Atina’ya kaçırdığı ünlü ‘Priamos Hazinesi’ ve bu hazinenin halen devam eden macerası yer alıyor.
Kaçırılan Troya hazineleri bir süreliğine Schliemann’ın Atina’daki evinde yakın çevresine gösterildi, ardından 1877-1881 yılları arasında Londra’da sergilendi. Heinrich Schliemann’ın tüm hazine buluntularını Almanya’ya bağışlaması üzerine eserler 1882 yılından 2. Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945 tarihine kadar Berlin’deydi. 2. Dünya Savaşı’nın ardından ortadan kaybolan hazinelerin, Rus askerleri tarafından savaş ganimeti olarak Moskova’ya götürüldüğü ve Puşkin Müzesi’nin depolarında saklandığı 1993 yılında açıklandı.
Hazineler ve Troya buluntularına dair tüm bu süreç, farklı açılardan ve özellikle Schliemann’ın kazı günlükleri, raporları ve yayınları üzerinden detaylı bir şekilde ele alındı. Konuyla ilgili çok sayıda sergi yapıldı, film ve belgesel çekildi. Ancak neredeyse birkaç istisna dışında konu, Schliemann’a kazı iznini veren Osmanlı Devleti arşivleri bağlamında değerlendirilmedi.
Kazılar başlamadan önce Hisarlık Tepe’de (Troya) olup bitenler neydi? 1871 yılında kazılar başlayıp, eserler ve hazineler çıktığında Osmanlı bürokrasisi ne yaptı? Olanlara göz mü yumdu, konuya geçiştirdi mi, ya da gerekli önlemleri aldı mı? Hazineleri geri almak için Osmanlı Devleti’nin Atina’da başlattığı hukuk süreci hangi şartlarda yürütüldü? Osmanlı bürokrasisi Troya kazılarını nasıl takip etti?
Tüm bu soruları gündeme getirmeyi amaçlayan ve Osmanlı Devleti arşiv belgelerini odağına alan bu sergiyle, Troya’da Schliemann döneminde yapılan kazıların (1871-1890) bilinmeyen arka planına ışık tutuluyor. «Osmanlı Belgeleri Işığında Troya Kazıları», günümüze kadar Troya ve Troya Hazineleri konusunda “karşı taraftan” anlatılanların hiç de o kadar doğru olmadığı Osmanlı arşiv kaynakları üzerinden ortaya konuluyor.
