Cevdet Erek

Çalışmalarında mekânı, zamanı ve sesi birlikte hareket eden ögeler olarak kullanan Cevdet Erek 4 Sesli Nokta ve bir Gölgelik ile Avlu Süslemesi ve bir Havra isimli çalışmasında, tıpkı Lifanova gibi, izleyiciyi gölgenin altına çağırır. Mekor Hayim Sinagogu’nun bahçesinde yer alan bu çalışma, sanatçının 11. Sharjah Bienali için 2013’te ürettiği 4 Sesli Nokta ve bir Gölgelik ile Avlu Süslemesi’nin bir uyarlamasıdır. Ayrıca 2014 yılında 5. Marakeş Bienali’nde 8 Sesli Nokta ile Avlu Süslemesi ve bir Hapishane adlı versiyonu gösterilmiştir. Mekor Hayim Sinagogu avlusu için özel üretilen bu eserde dört ayrı noktaya yerleştirilmiş hoparlörlerden yayılan bir ritmin parçaları ancak gölgeliğin altında birleşerek anlamlı bütünü oluşturur. Eserde kaynak olarak kullanılan ses örnekleri Yahudilerin özel ve kutsal günlerinde kullandıkları, koç boynuzundan yapılan şofar üflenmesi ile elde edilmiştir. Sanatçı, mimarinin “süslenmesi” konusunda görsellik yerine ritmik tekrarlardan oluşan ses örgülerinin birbirleriyle ilişkilerini önerirken ritim düşüncesi için bir alan oluşturur. Fransız düşünür Henri Lefebvre Ritimanaliz kitabında toplumsal ilişkilerin ritimle olan bağını açıklarken farklı ritimler arasındaki uyumun ittifakı doğurduğundan söz eder. Toplumu oluşturan unsurlar arasındaki ilişkinin çeşitli sebeplerle çökmeye başlaması ise zaman veya mekânda aritmiyi açığa çıkarır. 2 Lefebvre’in döngüsel ve doğrusal olarak tanımladığı tekrarların birlikteliği ritmin, yani zamanın ölçüsünü oluşturur.3 Gün boyu penceresinden sokağı dinlediğimiz mekân bize somut ve soyut ritimleriyle o mekân hakkında bilgi verir. Mekânın kaynağına inilebilecek verilere ise bu ritimler bir araya geldiğinde ulaşılabilir. Lefebvre, bir mekâna ritimle müdahale etmenin öritmiyi güçlendirme gayesi taşıdığını söyler.4 Cevdet Erek’in 4 Sesli Nokta ve bir Gölgelik ile Avlu Süslemesi ve bir Havra isimli çalışmasının bu mekândaki kurgusunun niyeti de birden fazla ritmin birbirini yaratıcı şekilde etkileyeceği alanı açmaktır. Bu doğrultuda denebilir ki bir şeylerin yolunda gitmediği aritmi durumunu ortadan kaldırıp günümüz toplumunda sağlıklı yaşayan bir bedene ait öritmiyi bulmanın arayışıdır. Erek’in ritimanalist inceliğiyle oluşturduğu bu çalışma, sessizliğe zarif biçimde eklenerek kaybolan ötekiyi gölgenin altında yeniden görmemizi ve bir aradalığın geri getireceklerini keşfetmemizi sağlar.
2 Henri Lefebvre, Ritimanaliz, Çev. Ayşe Lucie Batur, Sel Yayıncılık, İstanbul, 2017, s.96.
3 a.g.e., s.32.
4 a.g.e., s.96.
5 a.g.e., s.40.